Didaktik Åžiir Nedir
Didaktik Şiir belli bir düşünceyi aşılamak veya belli bir konuda öğüt, bilgi vermek, bir ahlak dersi çıkarmak amacıyla öğretici nitelikte yazılan, duygu yönü az olan şiir türüdür. Kısaca öğretici şiirdir. Yusuf Has Hacip’in Kutadgu Bilig, Aşık Paşa’nın Garibname, Nabi’nin Hayriye bu türün ünlü örnekleridir. Tanzimat’tan sonraki Türk Edebiyatında Ziya Paşa’nın Terkib-i Bend; Tevfik Fikret’in Haluk’un Defteri ve Şermin; Mehmet Akif’in Süleymaniye Kürsüsünde, Asım adlı eserleri de bu tarzda yazılmış ünlü eserler. Fabl türündeki eserler de örnek olarak gösterilebilir.
Örnek-1
KARGA İLE TİLKİ
Bir dala konmuştu karga cenapları;
Ağzında bir parça peynir vardı.
Sayın tilki kokuyu almış olmalı;
Ona nağme yapmaya başladı:
"Ooooo! Karga cenapları, merhaba!
"Ne kadar güzelsiniz; ne kadar şirinsiniz
"Gözüm kör olsun yalanım varsa
"Tüyleriniz gibiyse sesiniz
"Sultanı sayılırsınız bütün bu ormanın."
Keyfinden aklı başından gitti bay karganın;
Göstermek için güzel sesini
Açınca ağzını düşürdü nevâlesini.
Tilki kapıp onu dedi ki: "Efendiciğim,
Size küçük bir ders vereceğim;
Alıklar olmasa iş kalmaz açık gözlere;
Böyle bir ders de değer sanırım bir peynire"
Karga şaşkın, mahcup biraz da geç ama,
Yemin etti gayrı faka basmayacağına. (Çev: Orhan Veli)
Örnek-2
Şunlar ki çoktur malları
Gör nice oldu halleri
Sonucu bir gömlek imiş
Anında yoktur yenleri ( Yunus EMRE )
DİDAKTİK ŞİİR
Bilim, sanat, felsefe, ahlak, din... gibi alanÂlarda yazılan ve birtakım kuralları, ilkeleri öğretÂmeyi amaçlayan ÅŸiirlere didaktik ÅŸiir denir. Eski çaÄŸlarda ozanların eÄŸitici, öğretici bir kiÅŸi olduÄŸu kabul ediliyordu. Eski Yunan edebiyatında Hesiodos bu türün ilkörneklerini veren kiÅŸidir. Hesiodos, "İşler ve Günler" adlı eserinde ahlâk, tarım ve gemicilik üzerine bilgiler vermiÅŸtir.
Türk edebiyatında da didaktik ÅŸiire örnek olabilecek birçok eser vardır. Yusuf Has Hacib'in Kutadgu Bilig, Âşık PaÅŸa'nın Türklere tasavvufu öğretmek için yazdığı Garipnâme'si, Nabi'nin oÄŸÂluna devrin yaÅŸayış ve geleneklerini, İslam ahlakıÂnı öğretmek için yazdığı Hayriyye adlı mesnevisi didaktik eser örnekleridir. Batı etkisinde geliÅŸen Türk edebiyatında da Ziya PaÅŸa, Tevfik Fikret, Mehmet Âkif gibi sanatçılar bu yolda önemli eserler vermiÅŸlerdir.
UYARI:
Didaktik ÅŸiir akla seslenen bir tür olduÄŸu için biÂlim, sanat, ahlâk ... kurallarını öğretme dışında, duyguya deÄŸil akla dayanan baÅŸka ÅŸiir dallarını da içine alır. Bu baÄŸlamda "satirik ÅŸiir" olarak da bilinen hiciv I yergi ÅŸiirleri de didaktik ÅŸiir sayılır. Yine fabl, manzum öykü ve manzum mektup türleri didaktik ÅŸiir kapsamındadır.
Didaktik Şiir Örnekleri
:
İki sapan yap kendine evinde
Biri parçasız olsun, biri parçalı
Biri kırılırsa ötekine koşarsın öküzleri
Dingil için defne ve karaağaç iyidir,
En az onlar kurtlanır.
Güçlü bir çift öküz bul dokuz yaşlarında
Bu yaş, öküzlerin delikanlılık çağıdır
İşe en elverişli oldukları çağ
Çift sürerken kavgaya tutuşmaz
Sapanı kırıp işi yarım bırakmazlar
(Hesiodos, "İşler ve Günler"den)
Şunlar ki çoktur malları
Gör nice oldu halleri
Sonucu bir gömlek imiş
Anın da yoktur yenleri
(Yunus EMRE)
Güzel dil Türkçe bize
BaÅŸka dil gece bize
İstanbul konuşması
En sâf, en ince bize
Yeni sözler gerekse
Bunda da uy herkese
Halkın söz yaratmada
Yollarını benimse
(Ziya GÖKALP)
Âtiyi karanlık görerek azmi bırakmak...
Bilmem ki ölüm var mıdır ondan daha alçak!
Ey dipdiri meyyit: "İki el bir baş içindir."
Davransana eller de senin, baÅŸ da senindir.
Ye's öyle bataktır ki düşersin, boğulursun
Ümide sarıl sımsıkı, seyret ne olursun!
(M. Âkif ERSOY)
Didaktik Şiir, Didaktik Şiir Nedir, Didaktik Şiir Ne Demek, Didaktik Şiir Hakkında Bilgiler, Didaktik Şiirin Özellikleri, Şiir çeşitleri, Şiir türleri,